ကိုလိုနီ၀ါဒ၏ ဆိုးေမြ - ေမာင္ဗသိန္း

ဤေဆာင္းပါးသည္ “႐ိုဟင္ဂ်ာ” ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ သမိုင္းေကာ္မရွင္၏ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ ဖူးသူ မစၥတာလုစ္ (G.H Luce)ႏွင့္ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းတို႔၏ ေရးသားထားခ်က္မ်ားကို တံု႔ျပန္ေသာ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါသည္။

မစၥတာလုစ္သည္ “ျမန္မာအစ ေက်ာက္ဆည္က” ဟူေသာ သမိုင္းအဆိုသစ္ကို ထူေထာင္သူ ျဖစ္သည္။ ၁၉၈၅-ခုႏွစ္က ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ သူ၏စာအုပ္ (Phases of Pre-Pagm Burma, Languages and History) တြင္ “ျမဴႏွင့္ခုမိ” လူမ်ိဳးတို႔အေၾကာင္းကို တင္ျပရာတြင္ ရခိုင္မင္းတို႔သည္ သက္၊ ျမဳန္၊ ခ်င္းတို႔ကို အုပ္စိုးခဲ့ ၾကေၾကာင္း၊ ၎တို႔မွာ အိႏိၵယဘြဲ႕အမည္မ်ားရိွၿပီး မူဆလင္ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေရးသားၿပီး ေနာက္ ႐ိုဟင္ဂ်ာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေအာက္တြင္ လိုရင္းမွ် ဘာသာ ျပန္ထားသည့္ အတိုင္း ေရးသားပါသည္။
““နတ္ျမစ္အေရွ႕ မယူျမစ္ေဒသ၌ အမ်ားစုေနထိုင္ ၾကသူမ်ားမွာ ႐ိုဟင္ဂ်ာဟု ယေန႔သိေနၾကေသာ မူဆလင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၎တို႔က ဤေဒသတြင္ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ေက်ာ္ကပင္ ေနထိုင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ ဤသို႔ ဆိုျခင္းသည္ ခ်ဲ႕ကားျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ မူဆလင္တို႔သည္ ဘဂၤလားကို ေအဒီ ၁၂၈၂-ခုကပင္ သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္ကို ကၽြႏု္ပ္တို႔ သိၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ ေရွ႕ပုဂံမင္းမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ လူသိမ်ားခဲ့ေသာ ေနာက္ဆံုးဗုဒၶဘာသာႏိုင္ငံ ပဋိကၠရား (ကူမိလာ)ကို ၿဖိဳဖ်က္၍ ရခိုင္နယ္စပ္သို႔ မၾကာမီပင္ ေရာက္လာခဲ့သည္။ နယ္စပ္၌ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားေသာအခါ ေဒသခံ လူမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့ဟန္တူသည္။ အခ်ိဳ႕ မူဆလင္ေခါင္းေဆာင္မ်ား သို႔မဟုတ္ မူဆလင္ဘာသာေျပာင္းခဲ့သူ တခ်ိဳ႕ေဒသခံ အႀကီးအကဲမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္၌ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့ၾက ဟန္တူသည္။””

မစၥတာလုစ္၏ စာအုပ္ကို က်မ္းကိုးျပဳ၍ ဆရာႀကီးေဒါက္တာ သန္းထြန္းကလည္း ေဆာင္းပါးတစ္ေစာင္ တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ႐ိုဟင္ဂ်ာႏွင့္ပတ္သက္၍ ေရးသားထားပါသည္။

““ရခိုင္မင္းကလည္း မူဆလင္ဘာသာဘြဲ႕ ရွိတယ္။ အ၀မင္းဆီ ၀င္ေရာက္လာတယ္၊ မူဆလင္မင္းကေတာ့ နတ္ျမစ္ (Naaf)၊ အေရွ႕မယူ(Mayu)  ျမစ္ေဒသက ႐ိုဟင္ဂ်ာ (Rohinja) ျဖစ္မလားလို႔ ဆင္ျခင္မိတယ္။ သူတို႔ကလည္း အဲဒီအရပ္မွာ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ထက္ မနည္းေတာ့ဘူးလို႔ ေျပာေလ့ရွိတယ္။ အဲဒီေလာက္ မရွိေပမယ့္ (ခရစ္-၁၂၀၂)ေလာက္က ဘဂၤလားကို မူဆလင္အယူရွိသူေတြ စတင္၀င္ေရာက္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ အခါက ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အႏွစ္ (၈၀၁)ကေပါ့။ တခ်ိဳ႕မူဆလင္ ေခါင္းေဆာင္ဟာ အ၀မင္းနဲ႔ မိတ္သဟာျဖစ္တဲ့ သေဘာကို ဒီေက်ာက္စာမွာ ေရးမွတ္ခဲ့တယ္လို႔ ထင္ရပါတယ္””

ဆရာႀကီးလုစ္ႏွင့္ဆရာႀကီးေဒါက္တာ သန္းထြန္းတို႔ ႐ိုဟင္ဂ်ာအေၾကာင္းေရးသားရာတြင္ အဓိက အေထာက္အထားျပဳေသာ ေက်ာက္စာမွာ စစ္ကိုင္းထူပါ႐ံုဘုရားေက်ာက္စာ ျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာက္စာေရး ထိုးခဲ့ေသာ မင္းမွာ အင္း၀ဘုရင္နရပတိျဖစ္ၿပီး ေက်ာက္စာေရးထိုးႏွစ္မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၀၄-ခု၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၂-ခု ျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာက္စာတြင္ နရပတိမင္း နန္းတက္ ေသာအခါ ျမန္မာႏိုင္ငံ အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာမွ လူမ်ားလာေရာက္၍ ဂါရ၀ျပဳၾကပံုကို ေရးထိုးထားသည္ဟု မစၥတာလုစ္က ဆိုပါသည္။ ဆရာႀကီးတို႔ အေထာက္အထားျပဳၾကေသာ ေက်ာက္စာတစ္စိတ္ ေဒသ၏ လိုရင္းအခ်ဳပ္မွာ ““ပန္ေသမင္းတို႔၏ အမ်ိဳးအႏြယ္ျဖစ္ေသာ ရခိုင္မင္းသည္ နရပတိဘုရင္၏ ဘုန္းေတာ္ကို လာေရာက္ ခိုလံႈသည္”” ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။

ဤတြင္ “ပန္ေသမင္း” ဟူေသာ ေက်ာက္စာပါ စကားတစ္လံုးတည္းကို အေထာက္အထားျပဳ၍ ပန္းေသး ဟူသည္မွာ ေျမာက္ပိုင္း မူဆလင္မ်ားျဖစ္သည္။ ၎တို႔သည္ ယခုအခါ နတ္ျမစ္အေရွ႕ဘက္ မယူကမ္းေျခ တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ႐ိုဟင္ဂ်ာအမည္ခံသူမ်ား ျဖစ္ၾကလိမ့္မည္ဟု ဆရာႀကီးတို႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲယူၾကဟန္ တူပါသည္။

စင္စစ္႐ိုဟင္ဂ်ာဟူေသာ အမည္မွာ ထိုရွည္ေ၀းလွေသာ အတိတ္ကာလကိုထား၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္လာေသာ ၁၉၄၈-ခုႏွစ္ထိ မေပၚေပါက္ဖူး၊ မရွိဖူးေသးေသာ အမည္ျဖစ္ပါသည္။

နတ္ျမစ္အေရွ႕ဘက္ မယူျမစ္ေဒသတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရ အမ်ားစု ၉၄-ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သည္ မူဆ လင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္မွာ မွန္ပါ၏။ ထိုသူတို႔ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးသည္ အထိ စစ္တေကာင္း မွ လာေရာက္အေျခခ်ေနထိုင္ၾကေသာ “စစ္တေကာင္းနယ္၊ ဘဂၤါလီလူမ်ိဳးအျဖစ္သာ လူတိုင္းသိၾကပါသည္။ ခိုင္မာေသာ မွတ္တမ္းမ်ား (ေဒါက္တာ ဘနာဂ်ီစာအုပ္၊ ေမာင္ေတာကၽြန္းအုပ္ ဦးေမာင္ညိဳ မွတ္တမ္းစာ၊ စစ္ေတြခ႐ိုင္ ေဂဇက္တီးယားမ်ား၊ ဦးစံထြန္းေအာင္၏ စာတမ္း၊ မင္းႀကီး မစၥတာဂ်ိမ္း အက္စဲသာ ဦးေဆာင္ေသာ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ အစီရင္ခံစာ၊ ရခိုင္တိုင္းမင္းႀကီး လုပ္ခဲ့ေသာ စာေရးဆရာ ႀကီး ေမာင္ထင္၏ ရခိုင္ျပည္နယ္ အစီရင္ခံစာ) တို႔တြင္လည္း ၎တို႔ကို “စစ္တေကာင္းသား” မ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကပါသည္။ ႐ိုဟင္ဂ်ာ အမည္ခံေသာ တိုင္းရင္းသားတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ေၾကာင္း မည္သူကမွ် မေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါ။

ထိုစစ္တေကာင္းသားမ်ားတြင္ ျမန္မာဘုရင္ခံႏွင့္ ၿဗိတိသွ်ကို လိုနီေခတ္ဦးတြင္ လယ္လုပ္သားမ်ားအျဖစ္ မယူေဒသသို႔ ခတၱ ခဏလာေရာက္ေနထိုင္ၿပီး လုပ္ငန္းရာသီကုန္လွ်င္ မိမိေနရပ္စစ္တေကာင္းသို႔ ျပန္ေလ့ ရွိေၾကာင္း၊ ေနာင္ခါလူေနက်ဲေသာ ထိုေဒသ၌ အနည္းအက်ဥ္း အေျခခ်ေနထိုင္ၾကရာမွ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ တံခါးမရွိ၊ ဓားမရွိ ၀င္ထြက္သြားလာခြင့္ ျပဳထားျခင္းေၾကာင့္ စီးပြားေရး၊ ႏုိင္ငံေရးစေသာ အေၾကာင္းေၾကာင္း တို႔ကို အမွီျပဳ၍ ေၾကာက္ခမန္းလိလိ ဒလေဟာ၀င္ေရာက္ေနထိုင္လာၾကျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းတို႔ကို အထက္ေဖာ္ျပပါ မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ဖတ္႐ွဳႏိုင္ပါသည္။ ၿဗိတိသွ်အစိုးရလက္ထက္တြင္ ထိုသို႔စစ္ေတြခ႐ိုင္၌ ၀င္ေရာက္အေျခ စိုက္လာေသာ စစ္တေကာင္းသားဦးေရသည္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ တိုးတက္လာမွဳေၾကာင့္ မင္းႀကီး မစၥတာဂ်ိမ္းအက္စဲသာ ဦးေဆာင္ေသာ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ဖြဲ႕၍ စံုစမ္းစစ္ေဆးေစေၾကာင္း၊ ထိုေကာ္မရွင္က ဤလူ၀င္မွဳကို မတားဆီးခဲ့လွ်င္ လူမ်ိဳးေရးအဓိက႐ုဏ္း ျဖစ္လာႏိုင္သည္ဟု အစီရင္ ခံခဲ့ေၾကာင္းတို႔ကို ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ ဦးလွထြန္းျဖဴက သူ၏ “ရခိုင္ျပည္နယ္” စီးပြားေရးဘ႑ာတိုက္” စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။

ထိုစံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ သတိေပးခဲ့သည့္အတိုင္းပင္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္အတြင္းက ၀မ္းနည္းေၾကကြဲဖြယ္ရာ လူမ်ိဳးေရးအဓိက႐ုဏ္းႀကီးကို ကိုလိုနီတံခါးဖြင့္၀ါဒ၏ ဆိုးေမြအျဖစ္ ရခိုင္သားမ်ား ခံစားခဲ့ၾကရပါသည္။
ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးအၿပီးတြင္ နတ္ျမစ္တစ္ဖက္ကမ္းေန စစ္တေကာင္းႏြယ္ မူဆလင္မ်ားသည္ ထိုေဒသကို ၎တို႔၏ သီးျခားေဒသတစ္ခု ျပဳလုပ္ရန္ အႀကံရွိလာပံု၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ လူ၀င္လူ ထြက္ျပႆနာေၾကာင့္ ရခိုင္တိုင္းသို႔ စစ္ ေကာင္းဘက္မွ အလြယ္တကူ၀င္ေရာက္မလာႏိုင္သျဖင့္ “မူဂ်ာဟစ္” သူပုန္ေပၚေပါက္လာပံုတို႔ကို ရခိုင္တိုင္းမင္းႀကီးေဟာင္း ဦးထင္ဖတ္ (စာေရးဆရာ ႀကီး ေမာင္ထင္)က ေအာက္ပါအတိုင္း ေရးသားခဲ့ပါသည္။

 ““စစ္ၿပီးေခတ္ စစ္တေကာင္းနယ္သားတုိ႔၏ ၀ါဒသည္ နတ္ျမစ္ တစ္ဖက္ကမ္းရွိ မယူေတာင္တန္းေဒသႏွင့္ ကုလားပန္ဇင္းျမစ္၀ွမ္း ေဒသတို႔ကို နယ္သစ္အျဖစ္ျဖင့္ အေျခစိုက္ရန္ဟူေသာ ၀ါဒ ျဖစ္သည္။ ၎၀ါဒ ကို ေသြးထိုးေပးသူမွာ ရခိုင္တိုင္းတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနထိုင္သြားခဲ့ေသာ စစ္တေကာင္း အမ်ိဳးသား တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အလံုးအရင္းႏွင့္ ခ်ီတက္၍ အေျခစိုက္ရန္ ျပင္ဆင္ထားခဲ့ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး ရသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ၎၏ျပင္ဆင္ခ်က္တို႔သည္ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံု ျဖစ္လာေလသည္။

ထုိအခ်ိန္၌ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရသည္လည္း လူ၀င္လူထြက္ ျပႆနာကို အထူးဂ႐ုစိုက္ၾကည့္ ႀကီးၾကပ္လာခဲ့ ရေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္တိုင္းထဲသို႔ စစ္တေကာင္းလူမ်ိဳးမ်ား အလြယ္တကူ ၀င္ထြက္သြားလာရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေသာအခါ၌ မူဂ်ာဟစ္လႈပ္ရွားမႈသည္ တျဖည္းျဖည္းႀကီးက်ယ္လာၿပီးလွ်င္ သူပုန္ေခါင္းေဆာင္ ကာဆင္းသည္လည္း နာမည္ႀကီးဖို႔ရာ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။

”” ဖဆပလအစိုးရလက္ထက္တြင္ ထိုမူဂ်ာဟစ္သူပုန္မ်ား လႈပ္ရွားသည့္နည္းတူ မူဆလင္ျပည္နယ္ ထူေထာင္ရန္ အႀကံအစည္ရွိေသာ မူဆလင္ပညာတတ္ ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕သည္ ၎မယူေဒသ၌ အထက္တြင္ေဖာ္ျပသကဲ့သို႔ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္လာၾကေသာ စစ္တေကာင္းအႏြယ္မူဆလင္မ်ားကို လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္ခန္႔ကပင္ ထိုေဒသ၌ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့သည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု တစ္စုျဖစ္ေလဟန္လုပ္ႀကံကာ ႐ိုဟင္ဂ်ာဟူေသာ အမည္ကို ဖန္တီးလိုက္ျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုကိစၥကို ၎အမည္ ေပၚေပါက္စ (၁၉၅၀-၆၀)ခုႏွစ္ခန္႔ကပင္ ရခိုင္အမ်ိဳးသား သုေတသီမ်ားက စာနယ္ဇင္းမ်ားတြင္ ရွင္းလင္တင္ျပခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္ကို ဆရာႀကီး သိလိမ့္မည္ဟု ယူဆပါသည္။

တစ္ဖန္ဆရာႀကီးတို႔က မူဆလင္တို႔သည္ ဘဂၤလားကို ခရစ္ ႏွစ္ ၁၂၀၂-တြင္ သိမ္းပိုက္ၿပိး ပဋိကၠရား (ကူမိလာ)ကို ၿဖိဳဖ်က္၍ ရခိုင္နယ္စပ္သို႔ မၾကာမီပင္ ေရာက္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က မယူေဒသတြင္ မူဆလင္မင္း အေျခစိုက္ခဲ့ေပလိမ့္မည္ဟု ထင္ျမင္ေတြးဆထားသည္မ်ားကို ေတြ႕ရျပန္ပါသည္။

ဤတြင္လည္း ဆရာႀကီးတို႔သည္ S.BQanungo စစ္တေကာင္းရာဇ၀င္ P.Gutman ၏ ေရွးေဟာင္းရခိုင္ျပည္ Prof M.Ahshad and Prof H Rahman တို႔၏ အင္ဒိုပါကစၥတန္သမိုင္း စေသာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကို မေလ့ လာမိ၍ ဤသို႔ေတြးဆမိျခင္း ျဖစ္မည္ဟု ထင္မိပါသည္။ ၎စာအုပ္စာတမ္းမ်ားအဆိုအရ မူဆလင္ တို႔သည္ ဘဂၤလားကို ခရစ္ ၁၂၀၂-ခုႏွစ္တြင္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ေသာ္လည္း စစ္တေကာင္းနယ္သို႔ ၁၃-ရာစုေနာက္ပိုင္း တြင္သာ ေရာက္လာၿပီး ၁၄-ရာစုအလယ္ခန္႔က်မွ စစ္တေကာင္းေဒသကို စိုးမိုးႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္။

မယူျမစ္ေဒသတြင္မူ မည္သည့္အခါကမွ် မူဆလင္မင္း၊ မူဆလင္အႀကီးအကဲတို႔ အေျခမစိုက္ခဲ့ဖူးေၾကာင္းကို ရခိုင္ရာဇ၀င္၊ ဘဂၤလားရာဇ၀င္မ်ားႏွင့္ ထိုေဒသရွိ ေ၀သာလီေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္တို႔ကပင္ တည္ရွိခဲ့ေသာ ဘုရားေစတီမ်ားက သက္ေသခံေနပါသည္။

ေနာက္ဆံုး “ရခိုင္မင္းတို႔မွာ မူဆလင္ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္” “ရခိုင္မင္းကလည္း မူဆလင္ဘြဲ႕ ရွိတယ္” ဟူေသာ ဆရာႀကီးတို႔၏ မွတ္သားခ်က္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အနည္းငယ္ တင္ျပလို ပါသည္။ ရခိုင္ရာဇ၀င္မ်ားအရ ရခိုင္ဘုရင္အခ်ိဳ႕သည္ မူဆလင္ဘြဲ႕ကို ခံယူခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္။ ထိုဘုရင္မ်ားမွာ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕တည္ နန္းတည္ဘုရင္ နရမိတ္လွေခၚ မင္းေစာမြန္ ေနာက္တြင္ အုပ္စိုးေသာ ဘုရင္အခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပါသည္။

မင္းေစာမြန္သည္ အင္း၀ဘုရင္မင္းေခါင္၏ သားေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္စြာတိုက္သျဖင့္ ဘဂၤလားသို႔ ထြက္ေျပးရ သည္။ ဘဂၤလားတြင္ ၂၂-ႏွစ္မွ် ခိုလံွဳၿပီးေနာက္ ဘဂၤလားမင္း၏ အကူအညီျဖင့္ ထီးနန္းကို ျပန္လည္ရရွိပါ သည္။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ကိုလည္း တည္ပါသည္။ ဘဂၤလားမင္းကို ေက်းဇူးတံု႔ျပန္ေသာအားျဖင့္ သူ႕ေနာက္ ထီးနန္း ဆက္ခံမည့္ ညီေတာ္နရႏု (ေခၚ) မင္းခရီအား မင္းျဖစ္လွ်င္ မူဆလင္ဘြဲ႕ကိုပါ ခံယူရန္ မွာထားခဲ့ပါ သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မင္းခရီသည္ “အလီမင္” ဟူေသာ မူဆလင္ဘြဲ႕ကို ခံယူပါသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ရခိုင္ ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။

မင္းခရီသည္ မူဆလင္ဘြဲ႔ကို ခံယူခဲ့ေသာ္လည္း မူဆလင္ဘာ သာ၀င္မဟုတ္၊ ဗုဒၶဘာသာစစ္စစ္ ဘုရင္တစ္ ပါးျဖစ္သည္ကို အင္း၀ဘုရင္ နရပတိႏွင့္ အျပန္အလွန္ေပးပို႔ေသာ သ၀ဏ္လႊာမ်ား၊ သံတြဲမိဖုရား ေစာယဥ္ မိႏွင့္ အျပန္အလွန္ေပးပို႔ေသာ ရတုမ်ားအရ သိရပါသည္။ ထိုအလီေခၚ မင္းခရီသည္ ထူပါ႐ံုေစတီေတာ္ ဒါယကာအင္း၀ဘုရင္နရပတိႏွင့္ ဖိုးေခါင္ေတာင္တြင္ေတြ႕ဆံု၍ မဟာမိတ္ဖြဲ႕ကာ ပိုင္နက္နယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ၾကေၾကာင္းကိုလည္း မွန္နန္းရာဇ၀င္၊ တြင္းသင္းရာဇ၀င္စေသာ ျမန္မာရာဇ၀င္က်မ္း ႀကီးမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ရာဇ၀င္က်မ္းႀကီးမ်ားတြင္ အထင္အရွားေဖာ္ျပထားၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ဘုရင္နရပတိထံ ၀င္ေရာက္ ခိုလံွဳေသာမင္း မဟုတ္ပါ။

မင္းခရီ၏သားေတာ္ ဘေစာျဖဴမွ မင္းခေမာင္းထိ စဥ္ဆက္မျပတ္ အုပ္စိုးလာခဲ့ေသာ ေျမာက္ဦးေခတ္ဘုရင္ ၁၂-ပါးလည္း ကုလားဘြဲ႕ အသီးသီးခံခဲ့ၾကပါသည္။ ကုလားဘြဲ႕ခံၾကေသာ္လည္း ရခိုင္ဘုရင္တို႔သည္ ဗုဒၶဘာ သာ၀င္သာသနာဒါယကာမ်ာသာ ျဖစ္ေၾကာင္းကို ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္း၌ ယေန႔တိုင္ ဖူးေျမာ္ႏိုင္ေသာ ၎မင္းတို႔၏ ေကာင္းမွဳေတာ္ေစတီပုထိုးတို႔က မားမားမတ္မတ္ သက္ေသခံေနၾကဆဲ ျဖစ္ပါသည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခိုင္ဘုရင္တို႔ မူဆလင္ဘြဲ႕ခံရသည့္ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဘဂၤလားသမိုင္းကို ႏွံ႔စပ္သူ၊ ရခိုင္ဒဂၤါး သုေတသီ ဖယ္ယာက ““ဆလိပ္ (Slim) သို႔မဟုတ္ (Hussien) ဟူေသာ မဟာေမဒင္အမည္မ်ား သည္ ထိုကာလ၌ ရခိုင္ဗုဒၶဘာသာဘုရင္မ်ား စစ္တေကာင္းထိ ပိုင္စိုးခဲ့ေၾကာင္း ရည္ၫႊန္းထားေသာ ေမြးစား စကားလံုးျဖစ္သည္”” ဟု ဆိုခဲ့ပါသည္။

ဖယ္ယာနည္းတူ တျခားႏိုင္ငံသား သမိုင္းပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ရခိုင္ရာဇ၀င္က်မ္းျပဳဆရာမ်ားကလည္း မူဆလင္ ဘြဲ႕ခံ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယခင္က ရခိုင္ဘုရင္တို႔ ပိုင္စိုးခဲ့ေသာ ဘဂၤါ (၁၂)ၿမိဳ႕ကို မင္းေစာမြန္လက္ထက္တြင္ ဘဂၤလားမင္းအား ေက်းဇူးတံု႔ျပန္ေသာသေဘာျဖင့္ ေပးအပ္လိုက္ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းဘုရင္မ်ားလက္ထက္တြင္ ျပန္လည္ရယူ စိုးမိုးႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း တညီတၫြတ္တည္း ေဖာ္ျပေရးသားၾကသည္ကို ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။

ဤမွ်ဆိုလွ်င္ ႐ိုဟင္ဂ်ာ ဆိုသူမ်ားသည္ မည္သူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္ခန္႔က မယူေဒသ၌ မူဆလင္မ်ားႏွင့္ မူဆလင္မင္းဟူ၍ မရွိခဲ့ေၾကာင္းတို႔ကို ဆရာႀကီးတို႔ ႏွင့္အတူ စာဖတ္သူမ်ား ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိေလာက္ၿပီဟု ထင္ပါသည္။

ေမာင္ဗသိန္း

(၁၉၉၅၊ မတ္လ၊ ကလ်ာမဂၢဇင္း)