ဦးဦးသာထြန္း(၁၉၁၇-၁၉၉၀)

ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္းကုိ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေညာင္ပင္ေစ်း႐ြာ အနီး အဖ ဦးေကာင္းစံ႐ႊီ၊ အမိ ေဒၚေအာင္ႀကြဇံတုိ႔မွ ၁၉၁၇ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၃ ရက္၊ ေသာၾကာေန႕တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ တဦး တည္းေသာ သား ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္မွစ၍ အဘိုးျဖစ္သူ ရာဇဝင္ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းေအာင္က ရခိုင္ ရာဇ ဝင္၊ ေဆးက်မ္း၊ နကၡတ္က်မ္း၊ ပူရာဏ္က်မ္းမ်ားအား ႏုတ္တိုက္အာဂံု သင္ၾကား ေပးခဲ့သည္။ နဝမတန္းတြင္ ပညာသင္ ၾကား ေနစဥ္ ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းထြက္လိုက္ရၿပီး ရဟန္း ပုဂၢိဳလ္တုိ႕ထံတြင္ သကၠဋ ပါဠိ၊ သမိုင္း၊ အင္း၊ ေဗဒင္ႏွင့္ အျခား ေလာကီ ပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကား ေလ့လာ ဆည္းပူးခဲ့သည္။

၁၉၅ဝ ခုႏွစ္မွ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ထိ မူလတန္း ေက်ာင္းဆရာ အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ ရခိုင္ ျမန္မာ ပ႑ိတ္ အျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ ခဲ့သည္။ ယခုလက္ရွိ ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္းသုေတသန ျပတိုက္ႀကီးသည္ ဆရာႀကီး စုေဆာင္း တည္ေဆာက္ ခဲ့ေသာ ျပတုိက္ႀကီး ျဖစ္သည္။

၁၉၇၇ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဌာနခြဲတြင္အႀကံေပးပုဂၢိဳလ္အျဖစ္ ဆက္ လက္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။

၁၉၈ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ တူးေဖာ္ခဲ့ေသာ ရခိုင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း တူးေဖာ္မႈ လုပ္ငန္းတြင္ ကိုယ္ တိုင္ ကိုယ္က် ပါဝင္ တူးေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ဘုရားသမိုင္း (၁၃ဝ၁ ခုႏွစ္ ပုံႏွိပ္)၊ ဦးရာဇ္ေတာင္ ဘုရား သမိုင္းက်မ္း ျပင္ဆင္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ (ပံုႏိွပ္) (၁၉၅၂ – ၅၃)၊ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသမီး သူရဲေကာင္း အတၳဳပတၲိ (၁၉၅၃ – ၅၄) (ပံုႏိွပ္)၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ သေသၤ ပက်မ္း (၁၉၅၄ – ၅၅) ပံုႏွိပ္၊ ဝသဲ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္)၊ ရွင္သတ္ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္) မ်ားအား ပံုႏွိပ္ ထုတ္ ေဝခဲ့သည္။ ရကၡိဳင္ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ ဘာသာျပန္၊ ရကၡိဳင္ဒဂၤါးမ်ား (ဘာသာျပန္)၊ ရကၡိဳင္ ဓာတ္ ေတာ္ဘုရားေစတီမ်ားႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ တန္းခိုးႀကီး ဘုရားမ်ား၊ သမိုင္းက်မ္းစာမ်ား ကို ေရး သားျပဳစုၿပီး ဘ႑ာ ေရး ဝန္ႀကီး ဆာဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္ ထံတြင္ အပ္ခဲ့သည္။

အံေတာ္သိမ္ ဘုရားသမိုင္းက်မ္း၊ သဲထက္ ဘုရားသမိုင္း၊ ထီးေတာ္မိုး ဘုရားသမိုင္း၊ ေဘာင္းဒြတ္နတ္ေတာင္ ဘုရားသမိုင္း၊ ေဝသာလီ ဘုရားႀကီးသမိုင္း၊ သိမ္ေတာ္ႀကီး ဘုရားသမိုင္း၊ မဟာထီး ဘုရားသမိုင္း၊ ပါးေတာ္ ဘုရားသမိုင္း၊ ဘုရားေပၚ ဘုရားသမိုင္း၊ သွ်စ္ေသာင္း ဘုရားသမိုင္း၊ မဂၤလာ ဓာတ္ေ႐ႊကူ ဘုရားသမိုင္းမ်ား ကို လကၤာ စကားေျပ ေမာ္ကြန္း စသည့္တုိ႕ျဖင့္ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ဓညဝတီ မဂၢင္း စာတည္း၊ အယ္ဒီတာ အျဖစ္ တာဝန္ယူ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ဓညဝတီ စာေစာင္၊ ဓညဝတီ မဂၢ ဇင္း၊ ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇင္း၊ မႏၱေလး ျပည္သူ႔ဂ်ာနယ္၊ ရန္ကုန္ မဂၢဇင္း၊ စံုေထာက္ မဂၢဇင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ ရခိုင္ မဂၢဇင္း၊ စစ္ေတြ ေကာလိပ္ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္ ျပည္နယ္ စာေစာင္၊ ဝရာဇ္ေျမ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ဦးဦးသာထြန္း၊ ဦးသူရိယ အစရွိေသာ ကေလာင္ အမည္မ်ားျဖင့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။

ၿမိဳ႕ေစာင့္နတ္ ေဒဝတာဗလီ ပူေဇာ္က်မ္း၊ အဥၨန နိဒါန္း ေဆးက်မ္း၊ ရခုိင္စည္ ျပဳလုပ္ပံုႏွင့္ တီးကြက္၊ တီးလုံး မ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား စုေပါင္း စာတမ္း၊ ရခိုင္ ထိမ္းျမားမဂၤလာ ပန္းတ်ား တီးလံုး၊ တီးကြက္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္း အတာ စာတမ္း၊ ရခိုင္ သတ္ပံု သတ္ၫႊန္းခြဲထားျခင္း အဓိပၸာယ္ထြက္ပံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ပလြီ(ၿပီြ) အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳ လုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ သွ်ိဳင္ဒိုင္၊ ေကာက္ဦးဆြမ္းတင္၊ ပုိးဝါ၊ ဗုဒၶ ပူဇနိယ ဆီမီးခြက္ အက၊ ေတးျခင္း ကဗ်ာ စသည္တုိ႔ကုိ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။

ဆင္ယင္ ထံုးဖြဲ႕မႈက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ရာဇဝင္ (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္အကၡ ဆင္းသက္လာပံုက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ေက်ာက္စာ ေပါင္းခ်ဳပ္က်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ဘုရင္ သမိုင္းက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္သား ေဒါင္းမာတင္ (မူၾကမ္း)၊ သွ်င္ဦးျမဝါက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္မင္းသမီး ဧျခင္း ရွင္းလင္းခ်က္ (မူၾကမ္း)၊ ဗ်ာလစာတမ္း (မူၾကမ္း)၊ ေက်ာက္ ေတာ္ၿမိဳ႕ ေသလာဂီရီေမာပဗၺတ ေတာင္ေျခရင္းမွေတြ႔ခဲ့ရေသာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားသုေတသနျပဳခ်က္ (မူၾကမ္း) စသည္တုိ႔ကို ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။

ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္ သုေတသီ PAMELA GUTMAN ၏ ANCIENT ARAKAN က်မ္း ျပဳစုစဥ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ ပါရီၿမိဳ႕မွ ပါေမာကၡ ေရာဖတ္ဆာဗ္ရ္ (BERNOT) အတြက္ ရခိုင္ ပံုျပင္ လိပ္ကန္ဖာမ ဝတၴဳႏွင့္ က်ီးျဖဴ႐ြာ စာတမ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ ဦးလွ သိန္း (ေခၚ) ဂြ်န္န္အိုကဲလ္ဖို႕၏ ေစတီ အေဆာက္အအံုႏွင့္ နန္း အေဆာက္အအံု စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ အေမ ရိကန္ႏိုင္ငံ အာရွေဖာင္ေဒးရွင္း အတြင္းေရးမွဴး ေဒးဗစ္ စတိမ္းဗာစ္ ၏ ေဝသာ လီ ေက်ာက္႐ုပ္တု ဆင္းတုမ်ား ၏ ႏွစ္ေပါင္း ၾကာေညာင္းမႈအား တိုင္းတာမႈ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ အိုႏို တိုရ႐ူႏွင့္ ရခိုင္စကားေျပာ ေလယူေလသိမ္း အသံထြက္ပုံ စာတမ္းႏွင့္ ေဘာင္းဒြတ္ အရပ္တြင္ ရွိေသာ ဒတ္ခ်္ ေကာင္ ဆယ္လာ အေဆာက္အအံု ပံုစံႏွင့္ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္ခဲ့ပုံ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း ေရး သား ျပဳစုရာတြင္ ကူညီခဲ့သည္။

ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈဌာနႏွင့္ အျခား ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကိုလည္း ဆရာႀကီးသည္ ကူညီေပးခဲ့သည္။ ဦး မင္းႏိုင္ ၏ ျပည္ေထာင္စု အကပေဒသာ စာအုပ္ (၁၉၅၉)၊ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံ မ်ား စာ အုပ္၊ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘ႑ာတိုက္ႀကီးမ်ားက်မ္း၊ ရခိုင္႐ိုးရာ စည္ေတာ္ႏွင့္ တူရိယာ တီးကြက္မ်ား စာတမ္း၊ ျမန္မာ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္က်မ္း ျပဳစုစဥ္ ေဝါ ဟာရ စာလံုးမ်ား ျပဳစုၿပီး ေပးပုိ႕ျခင္း၊ ရခိုင္ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္ ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ားႏွင့္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္၊ က်မ္း ကိုးကားခ်က္မ်ား စာအုပ္ ျပဳစုျခင္း၊ ၁၉၇၆ – ၇၇ ခု ရခိုင္ျပည္နယ္ေန႕၊ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ တံဆိပ္၊ ရခိုင္႐ိုးရာ က်ား/မ ဝတ္စံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျဖစ္စဥ္သမိုင္း၊ ေျမာက္ဦးလမ္းၫႊန္ စသည္တို႕ကို ပါဝင္ ကူညီ ေရး သား ျပဳစုခဲ့သည္။

အထက္တန္း ပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ခ်ဳပ္ (ျငိမ္း) ပါေမာကၡ ဦးစံသာေအာင္ အတြက္လည္း ၁၉၇၂ ခု အဘိ ဓမၼာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ပုရပိုက္ကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏွိပ္ရန္အတြက္ လည္းေကာင္း၊ ဂဝိက႑ ပါသဏ က်မ္း ေပမူ ကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏိုင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ လွ်ိဳဝွက္ေက်ာက္စာ ဂဏန္းေရးနည္း ေပမူကုိ မုိက္ က႐ို ဖလင္ ႐ုိက္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ေအဒီ ၆ ရာစုႏွင့္ ယင္းမတုိင္မီက ရခုိင္ျပည္နယ္သုံး အကၡရာ စာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ အနႏၵစျႏၵား ၈ ရာစု ရခုိင္ ေဝသာလီ စာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား သမိုင္း ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶ အႏုပညာ (Buddhist Art of Ancient Arakan) စာအုပ္ျပဳစုရာတြင္ လည္း ေကာင္း ပါဝင္ ကူညီခဲ့သည္။

၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့ အသံ ေရဒီယုိမွ ရခုိင္အသံကုိ အစဆုံး အသံလႊင့္ခဲ့သည္။ တိမ္ျမဳပ္ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင္သမိုင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္ လာ မ်ားအား ကမာၻက သိေအာင္ ရွာေဖြစုေဆာင္း ေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ သည္။ ရခုိင္သူ၊ ရခုိင္သားမ်ားကုိလည္း ရခုိင့္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ိုးရာ ဓေလ့ထုံး တမ္းစဥ္လာ ေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္လည္း အၿမဲ ေဆာ္ၾသခဲ့သည္။

ဆရာႀကီး သည္ ရခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္းစဥ္လာ မ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ဖခင္ႀကီး ျဖစ္သည္။

ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ ရရွိေရး၊ တုိင္းရင္းသားမ်ား တန္းတူ အခြင့္အေရး ရရွိေရး အတြက္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေရွ႕တန္းမွ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တြင္ နာယကႀကီး အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁) တြင္ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စား လွယ္ ေလာင္း တဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ စည္း႐ုံးေရးခရီးစဥ္ အျဖစ္ အနယ္ နယ္ အရပ္ရပ္သုိ႕ မဲဆြယ္ တရားေဟာ ထြက္စဥ္ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္၊ ျပားေခ်ာင္း ေက်း႐ြာ မဲဆြယ္ တရားေဟာပြဲ တြင္ တရားေဟာ ေနစဥ္ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ် ခံခဲ့ရသည္။

ဆရာႀကီးအား အမ်ဳိးသားေရး တရားေဟာသည္ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိး စြဲခ်က္တင္ၿပီး ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ နဝတ/ နအဖ စစ္အစုိးရ၏ တုိင္းျပည္အေပၚ မတရား ေစာ္ကားမႈမ်ားကုိ ဆရာႀကီး၏ အခ်က္က်က် ေဝဖန္ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ား၊ ဗမာ လူမ်ဳိးႀကီး ဝါဒီမ်ားအား အနာေပၚ တုတ္က်သကဲ့သုိ႔ ဆတ္ဆတ္ထိ မခံမရပ္ႏုိင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။

ထုိ႕ေၾကာင့္ ဆရာႀကီးအား အၿငိဳးထားကာ မတရား ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္ အျပစ္ေပးကာ စစ္ေတြေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ် ထားခဲ့သည္။ ေထာင္က်ၿပီး ၅ လ အၾကာ ၁၉၉ဝ ၾသဂုတ္၁၄ တြင္ ကြယ္လြန္ ခဲ့ သည္။(ေထာင္ထဲတြင္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီးအား ထမင္းေကြ်းရာတြင္ စိန္အစရွိေသာ အဆိပ္ ပါသည့္ အစားအစာမ်ားအား ေန႕စဥ္လုိလုိ အနည္းငယ္ ထည့္ေကြ်း လုပ္ၾကံခဲ့သည္ဟု ရခိုင္ အမ်ိဳး သားမ်ားက ယံုၾကည္ေနၾကသည္။)။ သို႔ေသာ္လည္း နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီး ေသဆုံးရျခင္း သည္ ဦးေခါင္းတြင္ ေသြးမတိတ္သည့္ ေရာဂါ (Cerebral Haemorrhage) ျဖင့္ အက်ဥ္းေထာင္ ေဆး႐ုံ တြင္ ေသဆုံးခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း The Truth အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးမ်ားကို လုပ္ၾကံ ဖန္တီး ေရးသားခဲ့သည္။

ဆရာႀကီး၏ အေလာင္းကို သူ၏ဇာတိ ခ်က္ႀကြီ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႔ ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး ဆရာႀကီး အလြန္ တန္ဖိုး ထားခဲ့ေသာ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ ) သွ်စ္ေသာင္း ပုထိုးေတာ္ႀကီး ဘုရားရိပ္တြင္ ေျမျမႇဳပ္ သၿဂႋဳဟ္ခဲ့ သည္။

www.မူလေဖာ္ျပထားေသာစာမ်က္ႏွာ.com