ရခိုင္႐ိုးရာ ဒိုးကစပ္ပြဲ

လူမ်ဳိးတိုင္းမွာ ႐ိုးရာ အားကဇပ္နည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးဟိကတ္ပါေရ။ ရခိုင္ေဒသ အားကဇပ္နည္းမ်ားမွာ က်န္းမာ ေရးအတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေတပိုင္ အခ်င္းခ်င္း စည္းလံုးညီညြတ္မွဳနန္႔ စည္းကမ္းလိုက္နာမွဳ အဖြဲ႔ လိုက္နန္႔ တစ္ဦးခ်င္း ႀကိဳးစားစိတ္ဟိမွဳ အေလ့အက်င့္တိကုိ ရ႐ွိစီပါေရ။ ယင္းအားကစားနည္းမ်ားမွာ ဆိုပါေက က်င္ပြဲ၊ ရထားပြဲ၊ ရီလွီၿပိဳင္ပြဲ၊ ကုန္းလွီၿပိဳင္ပြဲ၊ ေအာင္လူၿပိဳင္ပြဲ၊ အၿဗီးၿပိဳင္ပြဲ၊ ေဒါင္းေျပာက္ခုန္ပြဲ၊ ၾကက္ခြတ္ၿပိဳင္ပြဲ၊ ဒိုးၿပိဳင္ပြဲ၊ ခတ္ေက်ာက္သီးၿပိဳင္ပြဲ၊ ဂိုင္ထုိးပြဲ၊ ကြမ္းသီး၀ွက္ပြဲ၊ ဆိတ္ခိုးပြဲ၊ အပင္တက္ၿပိဳင္ပြဲ၊ ေခ်တိုင္တက္ပြဲ၊ ငွက္ေပ်ာပင္တက္ၿပိဳင္ပြဲ ဆိုၿပီးေက ကစပ္ေတနည္း အမ်ားႀကီးဟိကတ္ပါေရ။

ယင္းအားကစပ္ေတပြဲမွာ လူႀကီးလူငယ္စုေပါင္းလို႔ တစ္မ်ဳိး၊ အပ်ဳိ လူပ်ဳိး စုေပါင္းလုိ႔တစ္မ်ဳိး၊ အပ်ဳိမေခ်တိ သက္သက္တစ္မ်ဳိး၊ လူပ်ဳိေခ်တိ သက္သက္တစ္မ်ဳိးစီ ခြဲျခား ကဇတ္ရေရပြဲတိ ဟိခပါေရ။ ဒိုးၿပိဳင္ပြဲဆိုပါက အပ်ဳိေခ်တိ အထူးတလည္ ႏွစ္သက္ေရ ပြဲတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါေရ။ နိခင္းနိလည္ အားလပ္ခ်ိန္မွာ တစ္မ်ဳိး၊ လပ, ေရ ညဥ့္အခ်ိန္မွာ တစ္မ်ဳိး၊ အထူးစည္ကားေရ ဒိုးၿပိဳင္ပြဲႀကီး ဟိခကတ္ပါေရ။

စာရီးသူ႐ို႔ လူပ်ဳိေပါက္အ႐ြယ္မွာ အပ်ဳိတစ္ဘက္၊ လူပ်ဳိတစ္ဘက္ ကိုယ္တိုင္၀င္ေရာက္ ကဇပ္ခစြာပံုရိပ္ကို ျမင္ေယာင္နီပါသိမ့္ေရ။ ယင္းပြဲ႐ို႔မွာ ဒိုးကဇပ္ထူးခၽြန္ေရ မိန္းမႀကီးတစ္ဦးကို ေဂါင္းလူႀကီး (ေခါင္းေဆာင္) အျဖစ္ တင္ထားရပါေရ။ ဒိုးကဇပ္နည္း အဆင့္ဆင့္ (၂၆)ဆင့္ ေအာင္ျမင္ၿပီးမွ အႏိုင္ဆုကို ပီးကပ္၊ ခ်ီးျမွင့္ကတ္ရပါေရ။

ညိဳေမ (အညိဳ႔ေမ)
ကိုယ္ပစ္ေတဒိုးကို လက္နန္႔လိမ့္လႊတ္ၿပီး သတ္မွတ္ထားေရ စည္းတာကို မေက်ာ္မီ၊ ကိုယ္ပစ္လိုေရ နီရာမွာ ဖမ္းၿပီးေက ေထာင္ထားေရ ဒိုးကိုလဲေအာင္ ပစ္ရပါေရ။
ဖူးမွဳတ္ေကာက္တဲ
ဒိုးကို ပါးစပ္ထဲက ဖူးလို႔မွဳတ္ၿပီး လႊတ္လိုက္ရေရ။ နီရာမွ လံုး၀မ႐ိြစီဘဲ ေထာင္ထားေရဒိုးကို ထိမိေအာင္ ပစ္ရပါေရ။
ဆင္ၿခီလွမ္း
တာမ,ကနီလို႔ ညာဘက္ၿခီဖမိုးထက္မွာ ဒိုးကိုတင္ၿပိးေက ဘယ္ၿခီတစ္လွမ္း လွမ္းပနာ ညာၿခီေထာက္ကို လွမ္းၿပီးေက ပစ္ရပါေရ။
လွ်ပ္ထုိး
ဒိုးကို ၿခီဖ်ားတိေအာက္မွာထိုးလို႔ အျပားလိုက္ဖိညွပ္ဗ်ာယ္ က်န္ၿခီတစ္ဖက္ကို ေျမွာက္ၿပီး လွ်ပ္တိုက္လို႔ လားရပါေရ။ ေထာင္ဒိုးကို (၃)ပတ္တိတိ ပတ္ရပါေရ။ အကယ္၍ ဒိုးမွာ ဖ၀ါးေအာက္ကို ေလွ်ာ၀င္လား ပါေက မေအာင္ျမင္(သီေရ)လို႔ ဆိုပါေရ။
ၿခီတင္ခံု
ၿခီဖမိုးေပၚ ဒိုးကို အျပားလိုက္တင္ထားၿပီးေက တဖက္ၿခီကို ျမွင့္ပနာ ေဒါက္ခုန္ ေဒါက္ခုန္နန္႔ ေထာင္ထားေရဒိုးကို (၃)ပတ္ ပတ္ရပါေရ။
ၿခီတင္ေသြ
ၿခီတင္ခံုလုပ္နည္းအတိုင္း ေဒါက္ခုန္ ေဒါက္ခုန္နန္႔ ယူလာၿပီးေက ေထာင္ထားေရဒိုး စည္းတာနားမွာ ရပ္ပနာ ဒိုးတင္ထားေရၿခီကို လႊဲယူကာ ၿခီဖမိုးနန္႔ ေထာင္ထားေရ ဒိုးကို ပစ္ရပါေရ။
ျမင္းလႊတ္
ဒိုးလႊတ္တာက ပစ္ဒိုးကို လက္နန္႔ထိန္းၿပီးေက ေထာင္ဒိုးကို မလြန္ေအာင္ ပစ္ရပါေရ။ ဒိုးေရာက္ေတနီရာက ၿခီတစ္ဖက္နန္႔ေထာက္ၿပီး က်န္ၿခီတစ္ဖက္ကို မ,ဗ်ာယ္ ဒိုးကို တိုးလို႔ တိုးလို႔ ယူလာၿပီးေက ပစ္ရပါေရ။ (ေအနီရာမွာ ဒိုးမပစ္ခင္က ျမင္းလႊတ္စည္းမွာက်ေက “ဒီြး”လို႔ ဆိုၿပီးေက ပစ္ကတ္ရပါေရ။)
ေပါင္ရင္းႀကီး
ဒိုးကို ေပါင္ရင္းမွာ ညွပ္ပနာ တာမွလႊတ္ၿပီး ေထာင္ဒိုးကို မေက်ာ္ရေအာင္ ထိန္းလို႔ ပစ္ရပါေရ။
ေပါင္ရင္းလတ္
ေပါင္ရင္းႀကပီးပစ္ေတပိုင္ေသွ်ာင္ ေပါင္လယ္မွာ ညွပ္ပနာ ပစ္ရပါေရ။
ေပါင္ရင္းေသွ်
ဒိုးကို ေပါင္ေအာက္မွာ ညွပ္လို႔ ပစ္ရပါေရ။
ဒူးငုတ္(ဒူးေမာင္း)
ဒူးႏွစ္ခုၾကား ဒိုးကိုညွပ္လို႔ လႊတ္ၿပီးေက ေပါင္ရင္းႀကီးနည္းပိုင္ေသွ်ာင္ ပစ္ရပါေရ။
ဒူးလိမ္
ညိဳေမ(အညိဳ႔ေမ) ျပဳလုပ္ေတနည္းအတိုင္း သတ္မွတ္တာမွ မွန္းလို႔လႊတ္တာ လက္နန္႔လံုး၀မထိန္းဘဲ ေရာက္ေတနီရာက ေထာင္ဒိုးကို ထိမိေအာင္ လက္နန္႔ပစ္ရပါေရ။
ၿခီမ်က္စိညွပ္
ၿခီမ်က္စိႏွစ္ခုၾကား ဒိုးကိုညွပ္ၿပီး ရပ္ေစာက္ရပ္ပနာ လႊတ္လို႔ ေပါင္ရင္းႀကီးပိုင္ ပစ္ရပါေရ။
ဖေနာင့္ဆြဲ
ဖေနာင့္ႏွစ္ခုၾကားမွာ ဒိုးကိုညွပ္ၿပီးေက ၿခီမ်က္စိညွပ္ ပစ္ေတေသွ်ာင္ပိုင္ ပစ္ရပါေရ။
ဖ၀ါးလယ္
ဖ၀ါးလယ္မွာ ဒိုးကိုညွပ္လို႔ အထက္ကနည္းပိုင္ေသွ်ာင္ ပစ္ရပါေရ။
ၿခီမညွပ္
ၿခီမႏွစ္ခုၾကားမွာ ဒိုးကိုညွပ္လို႔ အထက္ပါနည္းပိုင္ေသွ်ာင္ ပစ္ရပါေရ။
ၿခီမၾကားညွပ္
ၿခီမနန္႔ ၿခီလယ္ၾကား ဒိုးကိုညွပ္ပနာ ရပ္ေစာက္ရပ္ၿပီးေက တာမွ လွိမ့္ရပါေရ။ လွိမ့္လာေရဒိုးကို လက္နန္႔ဖမ္းလို႔ ပစ္ရပါေရ။
ၿခီလယ္ညွပ္
ၿခီလယ္နန္႔ ၿခီသူႀကြယ္ၾကားမွာ ဒိုးကိုညွပ္ၿပီး လယ္ညွပ္ပိုင္ ပစ္ရပါေရ။
ေခါင္းတင္
ဒိုးကို ေဂါင္းထက္မွာ အျပားလိုက္တင္ၿပီး လက္နန္႔လံုး၀မကိုင္ဘဲ တျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာက္လာၿပီးေက ေထာင္ဒိုး အနီးအနားကို ေရာက္ေတခါ ဦးေခါင္းညြတ္လို႔ ပစ္ရပါေရ။ (ပစ္ေတခါ ခါးကို လံုး၀ မညြတ္စီရပါ။)
ပါးတင္
ေခါင္းကို စေကေခ်ေစာင္းပနာ ဒိုးကို ပါးထက္မွာတင္ၿပိးေက ေခငါးတင္အတိုင္း ပစ္ရပါေရ။
နားတင္
ဒိုးကို နားထက္မွာတင္ၿပီးေက ပါးတင္အတိုင္း ပစ္ရပါေရ။
နဖူးတင္
မ်က္ႏွာကို ေမာ့ပနာ ဒိုးကိုနဖူးထက္မွာ တင္ၿပီးေက လမ္းေလွ်ာက္လားပနာ ပစ္ရပါေရ။
ထမင္းပို႔
ဒိုးကို ၿခီခံုမွတင္ၿပီးေက ၿခီတစ္ဖက္တည္း ေထာင္ပနာ ခုန္လို႔လားဗ်ာယ္ ေထာင္ဒိုးကို တစ္ပတ္ ပတ္ရပါေရ။
နန္႔တို႔စား
ဒိုးကို ၿခီမၾကားမွာညွပ္ၿပီး ၿခီတစ္ဖက္တည္းနန္႔ ခုန္လို႔လားဗ်ာယ္ ေထာင္ဒိုးကို တစ္ပတ္ ပတ္ရပါေရ။ ယင္း ပိုင္ေသွ်ာင္ ပစ္ေတခါ စိုက္ထားေရေထာင္ဒိုးကို ၿမီမွာ မလဲစီရဘဲ၊ ၿခီမၾကားမွာ ညွပ္ထားေရဒိုးနန္႔ ေထာင္ဒိုး ကို (၃)ႀကိမ္တိတိ တို႔ၿပီးေက ျပန္လာရပါေရ။ ယင္းပိုင္ေသွ်ာင္ (၃)ႀကိမ္တိုင္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရပါေရ။
ပုလင္းေထာင္
ေထာင္ဒိုးနန္႔ထိေအာင္ တာမ,ကနီဗ်ာယ္ လက္နန္႔ပစ္ရပါေရ။ ပစ္ဒိုးနန္႔ ေထာင္ဒိုးကို ပစ္လိုက္ၿပီး လဲက် လားပါေက မူလစည္းတာမွ နီပနာ ႐ွိကို တစ္ေတာင္တုိးလို႔ ပစ္ရပါေရ။ ယင္းပိုင္ေသွ်ာင္ တစ္ေတာင္စီ တိုးလို႔၊ တိုးလို႔ ပစ္ျခင္းျဖင့္ တဆတ္ဆတ္နန္႔ ပါးလာၿပီးေက ေနာက္ဆံုး တစ္ေတာင့္တစ္ထြာအကြာမွ ပစ္ၿပီး ပါက ဒိုင္ပြဲ (ေအာင္ပြဲခံ) ဒိုင္းပြဲက ၿပီးဆံုးလားပါေရ။
ယင္းပိုင္ တစ္ဖက္နန္႔တစ္ဖက္ တလွည့္စီ ကဇပ္ကတ္စြာမာ အဆင့္ဆင့္တက္ၿပီးေက အစ,ကနဦးၿပီးသူ ဖက္က အႏုိင္ရေရ ပြဲေအာင္ျမင္ၿပီးဆံုးပနာ အႏုိင္ရပါေရ။ အကယ္၍ ဒိုးကဇပ္ေတခါ တစ္ဖက္ဒိုးကိုရာ ထိမိ,ပစ္မိပါေက (ေခ်ာက္ခိုးေရ) လို႔ ဆိုပါေရ။ ဆိုလိုစြာက (မိမိခင္ပြန္းအျပင္ အျခားသူနန္႔ တိတ္တဆိတ္ ေဖာက္ျပန္စြာကို ေခၚစြာပါ) ဒိုးကဇပ္ေတခါ ေခ်ာက္ခုးမိပါက တဖြဲ႔လံုး ဆံုး႐ွံဳၚ(သီဆံုး)ပါေရ။ က်န္အဖြဲ႔က ဆက္ၿပီးေက ျပန္လို႔စလို႔ ကဇပ္ကတ္ရပါေရ။ တစ္ပြဲကို ဆက္တိုက္ႏိုင္ဖို႔ဆိုစြာ သာမန္ကိစၥမဟုတ္ပါ။ တဖြဲ႔ လံုး အေညာင္းခံၿပီးေက ဒိုင္ေခါင္းေဆာင္လုပ္သူမ်ာ အခ်ိန္ကန္႔သတ္ အနားပီးရပါေရ။
ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ေတ လုပ္ငန္းကို ခြန္အားတစ္ခုတည္းနန္႔ ဖန္တီးလို႔မရႏိုင္ပါ။ မေလွ်ာ့ေရ ဇြဲနန္႔ ဖန္တီး ရယူပါမွ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ေရလို႔ အဆုိဟိပါေရ။ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမွဳ ဒိုးၿပိဳင္ပြဲ အားကဇပ္နည္းကို ဖန္တီးႀကံဆစြာ ကိုပင္ ဂုဏ္ယူဖို႔ေကာင္းပါေရ။ ေယဇုနန္႔ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမွဳ ေပ်ာက္ကြယ္ေက လူမ်ဳိးလည္း ဆိတ္သုဥ္းႏိုင္ ပါေရ။
အားကဇပ္နန္႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာသာရီးပြဲေတာ္႐ို႔မွာ ႐ိုးရာက်င္ပြဲ၊ လွီၿပိဳင္ပြဲအဆင့္ေလာက္ရာ က်န္ပါဗ်ာယ္။ ေအေခတ္လူေခ်၊ လူငယ္႐ို႔မွာ ဒိုးၿပိဳင္ပြဲနန္႔ တျခားအားကဇပ္ပြဲနည္း႐ို႔ကို လံုး၀မျမင္ဖူးကတ္ဗ်ာယ္။ ႐ိုးရာ အားကဇပ္နည္းတိ တိမ္ျမွဳပ္လားစြာ ၀မ္းနည္းစရာတစ္ရပ္ပင္ မဟုတ္ပါလား။ မိမိ႐ိုးရာ ယဥ္ေက်းမွဳကို အမ်ဳိးသားရီးအနီနန္႔ ေဖာ္ထုတ္ထိန္းသိမ္းဖို႔ လုိအပ္ေၾကာင္း ဒိုးအားကဇပ္နည္းကို ေလ့လာရင္း တင္ျပလိုက္ ရပါေရ။
ေစာ၀ဠာ – မင္းျပား
Credit: Arakan Folk 
(ဓာတ္ပံုမ်ားကို “ငယ္ခ်စ္ဦးကိုမိေကလည္း+ ေဇာ္ေဇာ္” သီခ်င္းမွ Snapshop ယူထားပါသည္)

မူလစာမ်က္ႏွာ