ရခိုင္ေရွးေဟာင္း ၿပီြငါးမ်ဳိး

ရခိုင္အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာပစၥည္းမ်ားေရွးမဆြကပင္ရွိခ့ဲသည္။”ေၾကး၊ႀကိဳး၊ သားေရ၊ေလ၊လက္ ခုပ္” ဟူ၍ တူရိယာပစၥည္းအမ်ဳိးအစားမ်ားကို စာလံုးအတိုေကာက္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားခ့ဲၾကသည္။
 

“ေၾကး”မွာ ေၾကးျဖင့္ျပဳလုပ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ဳိး၊ “ႀကိဳး”မွာ ႀကိဳးကိုအသံုးျပဳ၍ ျပဳလုပ္ရေသာ တူရိယာ ပစၥည္းမ်ဳိး၊ “သားေရ”မွာ သားေရကို အသံုးခ်၍ျပဳလုပ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ဳိး၊ “ေလ”မွာ ေလကိုအသံုးခ်ရ ေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ဳိးျဖစ္ၿပီး “လက္ခုပ္”မွာ လက္ခုပ္၊၀ါးလက္ခုပ္၊ သစ္လက္ခုပ္ စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။
 

ေလကိုအသံုးခ်၍ ျပဳလုပ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ဳိးတြင္ ပေလြ(ေခၚ)ၿပီြတစ္မ်ဳိးလည္း ပါ၀င္သည္။ ၿပီြသည္ ရခိုင္ျပည္နယ္၌ အျခားတူရိယာပစၥည္းမ်ား ထြန္းကားခ့ဲေသာအခ်ိန္မွစ၍ ေရွးေဟာင္းေပေဟာင္းမ်ားတြင္ လည္း အေထာက္အထားေတြ႔ရွိရသည္။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ရွိ ေရွးရုပ္တုမ်ားတြင္ ၿပီြမွဳတ္ဟန္မ်ားကို ယေန႔တိုင္ေတြ႔ ႏိုင္ပါေသးသည္။

ေရွးပေဒသရာဇ္မင္းမ်ားေခတ္က ၿပီြသည္ နန္းတြင္းထဲသို႔ေပါက္ေရာက္ခ့ဲသည္။ ရခိုင္ဘုရင္ သီရိသုဓမၼမင္း လက္ထက္ ဦးရာဇ္ေတာင္ၿမိဳ႔၀န္ ဘိသိက္ခံမဂၤလာ၌ ဧည့္ခံေျဖေဖ်ာ္ရာတြင္ အျခားအျခားေသာ တူရိယာမ်ား ႏွင့္အတူ ၿပီြလည္းပါ၀င္ခ့ဲေၾကာင္းေတြ႔ရွိရေပသည္။
 

စာဆိုဥကၠာပ်ံ၏ ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႔မွ “ပိန္းေပါင္းခရာ၊စည့္ဒုပၸာသည္၊ ပတ္သာၿမိဳ႔လံုးခ်ံဳးမွ်၊ ကၿခီမွဳပတၱလား၊ ေစာင္းညွင္းၿပီြသားတူရိယာလည္း၊ လူ႔ရြာသဘင္မ်ားႏွင့္”ဟူေသာ စာပိုဒ္ကိုေထာက္လွ်င္ ရခိုင္တူရိယာမ်ား ထဲတြင္ ၿပီြလည္းပါ၀င္ေၾကာင္းေတြ႔ရွိရမည္ျဖစ္ပါသည္။
 

ရခိုင္ၿပီြသံသည္ နန္းေတာ္တစ္၀ိုက္၌သာ ပ်ံ႔ႏွံ႔ခ့့ဲသည္မဟုတ္၊ လယ္သမား၊ႏြားေက်ာင္းသားမ်ား၏ လုပ္ငန္း ခြင္၊ တဲကုန္မ်ား ပတ္၀န္းက်င္တြင္လည္း ပ်ံ႔ႏွံ႔ခ့ဲသည္သာတည္း။ ကာလသားလူပ်ဳိတို႔ခ်စ္ေတးသီရာတြင္ မပါ မၿပီးေသာ လက္စြဲေတာ္အျဖစ္လည္း ထာ၀စဥ္အမွဳထမ္းခ့ဲသည္။ သာေတာင့္သာယာႏွင့္တေက်ာ္ေက်ာ္ လြင္ေနေသာ ရခိုင္ၿပီြသံကို ေက်းလက္ေတာရြာမ်ားတြင္ ယေန႔တိုင္ၾကားႏိုင္ပါေသးသည္။ ေရွးေဟာင္းရခိုင္ သာခ်င္းတစ္ပုဒ္တြင္…..
 

” အသူမွဳတ္ေတ လင္လုပ္ေကပုလီြ
င႐ို႕ေမာင္ေမာင္ လတ္မွဳတ္ေတ။
လင္လုပ္ေကပုလီြ။
၀ါးပုလီြက်ာက်ာ မွဳတ္ေတေက်ာင္းေဒါက္က” 

ဟူ၍ပုလီြ(ၿပီြ) မွဳတ္ျခင္းအေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဖြဲ႔ဆိုခ့ဲၾကေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရေပသည္။ ယင္းေၾကာင့္ၿပီြသည္ ေရွး ေရွးအခါကပင္ ရခိုင္ျပည္သူတို႔၏ လက္စြဲေတာ္ တူရိယာပစၥည္းတစ္ခုျဖစ္ခ့ဲေၾကာင္း အကဲခတ္ႏိုင္ေပ သည္။
 

ရခုိင္ၿပီြမ်ဳိးမ်ားမွာ… ၁။ေတာင္ၿပီြ၊ ၂။ ၿပီြေခါင္း(ေခၚ)ေျဗာင့္ေတာင္၊ ၃။ၿပီြျပား၊ ၄။စံညင္းၿပီြ(ေခၚ)သံညွင္းၿပီြ (ေခၚ)အသီးၿပီြႏွင့္ ၅။တြာၿပီြ ဟူ၍ ငါးမ်ဳိးငါးစားရွိပါသည္။
 

၁။ေတာင္ၿပီြ
အလ်ားတစ္ေတာင္ရွိသည္။ ေလဟားကို ဖေယာင္းအဆို႔ျဖင့္ျပဳလုပ္ရသည္။ အိုးစည္၀ိုင္းႏွင့္ အျခားတီး၀ိုင္း မ်ားတြင္တြဲသံုးေလ့ရွိသည္။ ၿပီြေလးလံုး၊ငါးလံုး၊ခုနစ္လံုးစီ တြဲသံုးေလ့ရွိသည္။ ေစာင္းညွင္းပတ္သာတူရိယာစံု ႏွင့္ တြဲမွဳတ္ေလ့ရွိသည္။ သာခ်င္းဆိုရာတြင္အသံုးမ်ားသည္။ ေတာင္ၿပီြျပဳလုပ္ပံုျပဳလုပ္နည္းမွာလည္း ၀ါးတစ္ မ်ဳိးမ်ဳိးကိုအသံုးျပဳ၇သည္။ ယင္း၀ါးမ်ဳိးမွာ အလြန္ရွားၿပီး နဂိုအေရာင္မွာ သစ္ေရာင္သုတ္ထားသက့ဲသို႔ရွိသည္။ ေတာင္ၿပီြမွာ အရွည္အားျဖင့္တစ္ေတာင္ရွိသည္။ လံုးပတ္မွာ ငါးမူးလံုးခန္႔ရွိသည္။ ၀ါး၏အလယ္ဗဟုိမွ ၀ါး တစ္ပတ္အကြာအေ၀းတြင္ ပထမအေပါက္ကိုစ၍ေဖာက္ရသည္။ ၿပီြတစ္ေပါက္ႏွင့္တစ္ေပါက္ အကြာအေ၀း မွာ ၀ါးလံုးတစ္ပတ္၏ ႏွစ္ခ်ဳိးတစ္ခ်ဳိးရွိရသည္။ အေပါက္ေျခာက္ေပါက္တန္း၍ ေဖာက္ရသည္။ ေနာက္ဆံုးအ ေပါက္ႏွင့္ၿပီြအဖ်ားစြန္းအကြာအေ၀းသည္ ၀ါးလံုးတစ္ပတ္ သို႔မဟုတ္ လက္ေလးလံုးခန္႔ရွိရသည္။ ပထမဆံုးၿပီြ ေပါက္မွာ ၀ါးတစ္ပတ္၏ ႏွစ္ဆအကြာတြင္ အခ်င္း၏ႏွစ္ပိုင္းတစ္ပိုင္းရွိ ဖေယာင္းေပါက္(ေလတားအ ေပါက္)ကို ေဖာက္ရသည္။ ၿပီြ၏အရင္းစြန္းသည္ ဖေယာင္းေပါက္မွ ၀ါးလံဳးတစ္ပတ္၏ႏွစ္ဆအကြာအေ၀း ရွိရသည္။ ဤေတာင္ၿပီြမ်ဳိးကို ယခုအခါ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ႏွင့္ ရခိုင္ျပည္အႏွံ႔ မွဳတ္ေလ့မွဳတ္ထရွိေသးေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။
 

၂။ၿပီေခါင္း (ေခၚ) ေျဗာင္ေတာင္
ဖေယာင္းအဆိုု႔မပါဘဲ ႏွဳတ္ခမ္းျဖင့္ ေလကိုခ်ိန္၍မွဳတ္ရေသာ ၿပီြမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဘြဲ႔၊ ရတု၊ရကန္သီဆိုရာ၌ သံုးသည္။ အေပါက္ေျခာက္ေပါက္ပါသည္။ တစ္ခါတစ္ခါ ေတာင္ၿပီြႏွင့္လည္းတြဲသံုးသည္။
 

၃။ၿပီြျပား
သစ္သားအဆို႔ႏွင့္ကုလားၿပီြက့ဲသို႔ အရင္းမွျပားေနေသာ ၿပီြမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေတာင္ၿပီြ၊ ၿပီြေခါင္းမ်ားနွင့္လည္း တြဲ သံုးသည္။ ေျခာက္ေပါက္ရွိသည္။ ဧခ်င္းဆိုရာတြင္ သံုးေလ့သံုးထရွိသည္။ ေရွးယခင္မင္းမ်ားလက္ထက္က ဆိုလွ်င္ ဘိသိက္မဂၤလာပြဲ၊ ဂုဏ္ျပဳပြဲမ်ားတြင္လည္း သံုးေလ့ရွိခ့ဲၾကသည္။
 

၄။စံညွင္းၿပီြ(ေခၚ) သံညွင္းၿပီြ(ေခၚ) အသီးၿပီြ
ဤၿပီြမ်ဳိးကို အမည္အားျဖင့္သံုးမ်ဳိးသံုးစားေခၚေ၀ၚၾကသည္။ ေဒသအလိုက္ကြဲျပားျခင္းျဖစ္သည္။ ညွင္းဘူး ေတာင္းက့ဲသို႔ သိမ္းလွ်ာကို တပ္ဆင္၍မွဳတ္ရေသာ ၿပီြမ်ဳိးျဖစ္၍ ၄င္းကိုစံညွင္းၿပီြဟူ၍ ေခၚတြင္ပါသည္။ သံညွင္းၿပီြေခၚတြင္ျခင္းမွာ တစ္ခ်ဳိ႔ေဒသ၌ သံေျခေခါင္းက့ဲသို႔ သိမ္းလွ်ာကိုတပ္ဆင္၍ မွဳတ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ သည္။ အသီးၿပီြဟုေခၚရျခင္းမွာလည္း အထက္ေဖာ္ျပခ့ဲေသာ ညွင္းဘူးေတာင္း၀၊ သံေျခေခါင္းက့ဲသို႔ တခ်ဳိ႕ ေဒသတြင္ သိမ္းလွ်ာကို အသီးၿပီြပံုတပ္ဆင္၍ မွဳတ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဤၿပီြမ်ဳိးတြင္ ေငြျပားျဖင့္ ျပဳလုပ္ ေသာ လွ်ာမ်ဳိးကို အသံုးျပဳသည္။ မွဳတ္သည့္ အေပါက္အရင္းဘက္မွ ပိတ္ထား၍ ေဘးအေပါက္မွမွဳတ္ရ သည္။ တခ်ဳိ႔မွာ အေပါက္ခုနစ္ေပါက္ေဖာက္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေျခာက္ေပါက္ေဖာက္သည္။
 

ဧ၊အိုင္၊ သာခ်င္းသီဆိုရာတြင္ အသံုးျပဳသည္။ သိမ္းတြင္ ခံုးခြံ ခရခြံမ်ားကိုေသြး၍ ပြတ္ေပးရသည္။ ေလလံု ေအာင္ ပ်ားရည္ႏွင့္ထံုးကိုေရာ၍ ပိတ္ရသည္။ အျခားအမ်ဳိးအစားၿပီြမ်ဳိးမ်ားႏွင့္လည္း တြဲသံုးႏိုင္သည္။ ဤၿပီြ မ်ဳိးကိုတစ္မတ္လံုးခန္႔ရွိ ၀ါးမ်ားႏွင့္လုပ္ေလ့လုပ္ထရွိသည္။ ဘဂၤလားအ၀ကၽြန္းတြင္မူ ယေန႔ထိ ဤၿပီြမ်ဳိးကို အသံုးျပဳေနေသးေၾကာင္းေတြ႔ရွိရပါသည္။ ၿပီြထဲတြင္ အႏူးညံ့ဆံုးၿပီြတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။
 

၅။တြာၿပီြ
အရွည္ဆံုးတစ္ထြာသာရွိေသာ တြာၿပီြမ်ဳိးျဖစ္သည္။ အေပါက္သံုးေပါက္ရွိသည္။ ခုနစ္ေပါက္ရွိသည့္ ျမန္မာၿပီြ အမ်ဳိးအစားႏွင့္အဆင္တူသည္။ အျခားၿပီြမ်ားႏွင့္လည္း တြဲ၍မွဳတ္ႏိုင္သည္။
 

ၿပီြတစ္လံုးျပဳလုပ္ၿပီးေသာအခါ ၿပီြညွိသည္။ ၿပီြစမ္းသည္ဟူ၍ရွိသည္။ ၿပီြညွိရာတြင္ အူသံညွိျခင္း၊ က်ဴသံျဖင့္ညွိ ျခင္းဟူ၍ရွိသည္။ ၿပီြညွိစမ္းရာတြင္ ေအာက္ပါသာခ်င္းမ်ဳိးတို႔ျဖင့္ ညွိစမ္းေလ့ရွိပါသည္။
 

“ေခ်ာင္းတစ္ဖက္က နီသူဆြရွိ ျဖဴဆြရွိျဖဴ။
ေအာက္ကိုရာဆင္း တုံဇာလုပ္တံု ဇာလုပ္တံု။
ၾကက္ေလွာင္တံု ၾကက္ေလွာင္တံု
ေအာက္ကိုရာဆင္း တံုၾကက္ေလွာင္တံု”
 

၁၉၆၁ခုႏွစ္က ကၽြဲေက်ာင္းသားသာခ်င္းကို ေရဒီယိုမွ အသံလႊင့္ရာတြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႔ရခိုင္႐ုိးရာ စာပီအႏုပညာ ျမွင့္တင္ေရးအဖြဲ႔မွ ကိုရဲလွေအာင္က ေတာင္ၿပီြျဖင့္ မွဳတ္ခ့ဲပါသည္။ ကိုရဲလွေအာင္မွာ ၿပီြငါးမ်ဳိးစလံုးကို ကၽြမ္း က်င္ႏိုင္နင္းစြာ မွဳတ္တတ္ေသာ စစ္ေတြၿမိဳ႔မွ ၿပီြဆရာတစ္ေယာက္ျဖစ္ပါသည္။ ၄င္းမွာ ယေန႔အထိ ၿပီြမ်ားကို ကိုယ္တိုင္ကိုယ္ၾကပ္ျပဳလုပ္၍ ရခိုင္ၿပီြမ်ား မေပ်ာက္ပ်က္ရေအာင္ ထိန္းသိမ္းလ်က္ရွိေၾကာင္းေတြ႔ရွီရပါသည္။
ယင္းၿပီြမ်ားကို အေျခခံကာ စစ္ေတြၿမိဳ႔ သက္ႀကီးပူဇာျဖစ္ေျမာက္ေရးေကာ္မတီမွ (၁၉၆၈)ခုႏွစ္တြင္ ၿပီြအက တစ္မ်ဳိးကို တီထြင္၍ သက္ၿပီးပူေဇာ္ပြဲ၌ ကျပခ့ဲပါသည္။ ယင္းၿပီြအကတြင္ ေတာင္ၿပီြကိုအသံုးျပဳခ့ဲသည္။
 

တစ္ခ်ိန္က ရခိုင္ျပည္နယ္အႏွံတေက်ာ္ေက်ာ္လြင့္ခ့ဲေသာ ၿပီြသံမ်ားသည္ မေပ်ာက္စေကာင္းျဖစ္၍ ညံလာ ႏိုင္ေရးမွာ ရခိုင္အမ်ဳိးသားတစ္ရပ္လံုး၏တာ၀န္သာျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသတည္း။ အေနာက္သား(စစ္ေတြ)
 

(၁၉၈၃ုႏွစ္က ကြယ္လြန္သြားေသာ ကိုရဲလွေအာင္အား ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ဂုဏ္ျပဳမွတ္တမ္းတင္ပါသည္။)
 

ရခိုင္သုတ (ရခိုင္မဂၢဇင္းပါ ေဆာင္းပါးမ်ား) စာအုပ္မွကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

……..

Credit: Arakan Folks