ရခိုင္အေမြဓမၼသတ္လာ အေမြခြဲေဝပံုမ်ား

မိဘဘိုးဘြားတို ့၏ အေမြဟူသည္ကား သားသမီးေျမးျမစ္တို ့အဖို ့ ခံစားအပ္သည့္ အခြင့္အလမ္းတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ အေမြဆိုရာ၌ မိဘဘိုးဘြားပိုင္ ဥစၥာပစၥည္း ကၽြဲႏြားဆင္ျမင္း၊ လယ္ယာျခံေျမႏွင့္ အိမ္ယာအေဆာက္အအံု စသည္တို ့ကို ဆိုလိုပါသည္။ မိဘဘိုးဘြားပိုင္အေမြအႏွစ္မ်ားကို သက္ဆိုင္ရာ သားသမီးေျမးျမစ္တို ့က ဆက္ခံထိမ္းသိမ္းၾကရသည္။ ခြဲေဝခံစားၾကရသည္။ ဤသည္ပင္လွ်င္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို ့၏ ယဥ္ေက်းမွူအစဥ္အလာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။
ေရွးရခိုင္ ဘိုးဘြားလူၾကီးသူျမတ္တို ့သည္ အေမြခြဲေဝရာ၌ ေရွးမူေရွးဟန္မ်ားကို မပယ္ဘဲ၊ ေရွးထံုးေရွးဟန္မ်ားႏွင့္အညီ အေမြမ်ားကို ခြဲေဝဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ တရားမွ်တမွုရိွေအာင္လည္း ေဆာင္ရြတ္ခဲ့ၾကသည္။
ရခိုင္လူမ်ိဳးတို ့၏ အေမြခြဲေဝခံစားပံု ဓေလ့ႏွင့္ တရားဥပေဒတို ့မွာလည္း တိက်မွ်တမွုရိွျပီး မွတ္သားလိုက္နာဘြယ္ေကာင္းပါသည္။ ေရွးရခိုင္လူမ်ိဳးတို ့ အေမြခြဲေဝပံု အေမြတရားစီရင္ဆံုးျဖတ္ပံုႏွင့္ပတ္သက္၍ မွတ္သားဘြယ္ေကာင္းေသာ ေရွးေဟာင္းအေမြ ဓမၼသတ္ ပုရပုိဒ္တဆူကို စာေရးသူသည္ မ်ားမၾကာမီက ေလ့လာေတြ ့ရိွရပါသည္။ ယခုအဆိုပါ “ရခိုင္က်မ္းနက္ ဓမၼသတ္ အေမြခန္း” (ပုရပိုဒ္)မွ လိုရင္းတခ်ိုဳ ့ကို ထုတ္ႏွတ္၍ မူမပ်က္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေရးသားတင္ျပပါသည္။

အေမြအျပား (၇) ပါး

အေမြအျပား (၇) ပါး ဟူသည္ကား…
၁။ အဘေသ၍ အမိႏွင့္သား ခြဲေဝရသည္လည္းတပါး။
၂။ အဘေသ၍ အမိႏွင့္ သမီး ခြဲေဝရသည္လညး္တပါး။
၃။ အမိေသ၍ အဘႏွင့္သား ခြဲေဝရသည္လည္း တပါး။
၄။ အမိေသ၍ အဘႏွင့္သမီး ခဲြေဝရသည္လည္း တပါး။
၅။ အမိေသခဲ့ေသာ္ အဘမယားငယ္ေနစား၍၊ အဘေသခဲ့လွ်င္ မိေထြးႏွင့္သား ေဝစားသည္လသည္း တစ္ပါး။
၆။ အဘေသခဲ့ေသာ္ အမိလင္ငယ္ေနစား၍ ၊ အမိေသခဲ့လွ်င္ လင္ငယ္ႏွင့္သား ေဝစားရသည္လည္းတစ္ပါး။
၇။ အမိႏွင့္အဘ ေသခဲ့လွ်င္ သားသမီးခဲြေဝစားရသည္လည္းတစ္ပါးဟူ၍ အေမြအျပား (၇)ပါး ရိွေလသည္။

အေမြမေတာင္းအပ္ေသာအခ်ိန္

ဒါယဇဥဝိဘဇနံ ကထံဓမၼိဝိနိစၦေယ၊

ဥေဘာသု ဝိဇမာေနသု ဝိဘေဇတံုနဝ႗တိ။

ဒါယဇဥ- အေမြကိုလည္း၊ ဝိဘဇနံ-ခြဲေဝအပ္ေသာ၊ ဓမၼံ-တရားေတာ္ကို၊ ကထံဝိနိစၦေယ- အသို ့ ဆံုးျဖတ္ရာသနည္း၊ ဥေဘာသု- မိဘႏွစ္ပါးတို ့သည္၊ ဝိဇမာေနသု- အသက္ထင္ရွားရိွကုန္လ်က္၊ ဝိဘေဇတံု-ခြဲေဝအပ္ျခင္းငွာ၊ နဝ႗တိ- မအပ္ေပ။
မိဘႏွစ္ပါး ထင္ရွားရိွေနစဥ္ သားသမီးတို ့သည္ မိဘအေမြကို မခြဲေဝအပ္ေၾကာင္း ဤသို ့ဆိုထားေပသည္။ သို ့ေသာ္ မိဘႏွစ္ပါးေသဆံုးခဲ့ေသာ္ကား မိဘအေမြကို သားသမီးတို ့ခြဲေဝအပ္ျပီး၊ အကယ္၍ သားသမီးေသဆံုးခဲ့ေသာ္ ေျမးျမစ္တို ့ ခံစားအပ္သည္။ ေျမးျမစ္တို ့လည္း ေသဆံုးခဲ့ေသာ္ လင္၏သားသမီးမ်ား၊ အစ္ကိုသားသမီးမ်ား ခံစားအပ္သည္၊ မိဘဘက္မွဆိုလွ်င္ မယား၏ညီမ အစ္မ၊ သားသမီး ခံစားအပ္သည္။

အဘေသဆံုးခဲ့ေသာ္ အမိႏွင့္ သားသမီး ခြဲေဝအပ္ေသာအေမြ

အဘေသဆံုး၍ အမိႏွင့္သား အေမြခြဲေဝလိုေသာ္ သားသည္ အဘ၏ စိုးသည့္မင္းတင္ျဖစ္အံ့။ အဘစီးခဲ့ေသာ ဆင္ျမင္း၊ အဘစားခဲ့ေသာ စားေၾကးေျမတို ့ကို ပိုင္ဆိုင္ရသည္။ ထို ့အျပင္ အဘအသံုးအေဆာင္၊ ကြမ္းၾကပ္၊ ကြမ္းခြက္၊ ဖလားႏွင့္ သေႏၶးတို ့ကို ပိုင္ဆိုင္ရသည္။ အဘဦးေခါင္းဆင္ခဲ့ေသာ အဆင္တန္ဆာတို ့ကိုလည္းပိုင္သည္။ သို ့ေသာ္ အမိဝတ္ခဲ့ေသာ ပိုးၾကိဳး၊ လက္ေကာက္၊ နားေဍာင္း၊ လက္စြပ္၊ ပုတီး စသည္တို ့ကိုကား သားမပိုင္အပ္ေပ။ ယင္းပစၥည္းမ်ားသည္ အဘလက္ထက္ကပင္ ေပးခဲ့ေသာေသာေၾကာင့္ အမိဥစၥာမည္၏။ က်န္ဥစၥာပစၥည္းကိုကား ေလးစုစု၍ အမိသံုးစု၊ သားတစု ခြဲေဝရသည္။ ကၽြန္ေယာကၤ်ားရိွက အမိသံုးစု၊ သားတစ္စုပိုင္သည္။ ကၽြန္မိန္းမကိုမူကား အမိသာလွ်င္ အားလံုးပိုင္ရသည္။
အဘရွာၾကံ၍ရေသာ ဥစၥာပစၥည္းျဖစ္ကလည္း မေပ်ာက္မပ်က္ရေအာင္ အမိသာလွ်င္ အိမ္ေထာင္ဥစၥာ ထိမ္းသိမ္းေပးရသည္။ သားသမီးတို ့သည္ကား ဥစၥာရေၾကာင္းကိုလည္း မၾကံႏိုင္၊ ဥစၥာကိုလည္း မထိမ္းႏိုင္၊ တဖန္ အမိ(မိခင္)သည္ သားကို ရင္ႏို ့တိုက္ေကၽြး၍ မွဲ ့တစ္ေပါက္ ျခင္တေကာင္ မစြန္းရေအာင္ ၾကင္နာယုယစြာ ျပဳစုခဲ့ရသည္။ အဘထက္လည္း အမိကသားကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးရိုး ထံုးစံရိွသည္။ ယင္းအေၾကာင္းမ်ားကိုေထာက္၍ အေမြခြဲေဝရာ၌ အမိကို သားထက္ပိုျပီး သံုးစုခံစားေစျခင္းျဖစ္သည္။

အဘေသဆံုးခဲ့ေသာ အမိႏွင့္သမီး ခြဲေဝအပ္ေသာအေမြ

အဘေသဆံုးခဲ့၍ အမိႏွင့္သမီး အေမြခြဲေဝလိုေသာ္ သမီးသည္ သူမဝတ္ေသာ ခါးၾကိဳး၊ လက္ေကာက္၊ ေျခက်င္း၊ နားေဍာင္း၊ ပုတီး၊ လက္စြပ္တို ့ကို ပိုင္ဆိုင္ရသည္။ ယင္းဥစၥာမ်ားသည္ အဘလက္ထက္ အဘႏွင့္ အမိ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ ေပးခဲ့ေသာေၾကာင့္ သမီးဥစၥာမည္၏။ အမိမပိုင္အပ္ေပ။ ကၽြဲႏြားရိွက ကၽြဲႏြားေကာင္းတစ္ရွည္း သမီးပိုင္ဆိုင္သည္။ စပါးမ်ိဳးေကာင္း၊ ပဲမ်ိဳးေကာင္း၊ လူး ဆပ္ မုေယာတို ့ကိုလည္း အတန္အသင့္ ပိုင္ဆိုင္ရသည္။ က်န္ဥစၥာပစၥည္းတို ့ကိုကား အမိအကုန္ပိုင္ဆိုင္ရသည္။ အမိက အုပ္ထိန္းရျပီး အိမ္ေထာင္မက်ေသးသည့္ သမီးမိန္းမျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဤသို ့ ခံစားရျခင္းျဖစ္သည္။ အမိေသဆံုးခဲ့လွ်င္ကား သမီးအကုန္ ပိုင္ဆိုင္ရေလသည္။

မိဘႏွစ္ပါး ေသဆံုးခဲ့လွ်င္ က်န္ရစ္ေသာ ညီအစ္ကို  ေမာင္ႏွမ တမိတဘ သားသမီး တို ့

ခြဲေဝအပ္ေသာ အေမြ

မိဘႏွစ္ပါးေသဆံုးခဲ့လွ်င္ က်န္ရစ္ေသာ ညီအကို ေမာင္ႏွမ (တမိတဘ သားသမီးတို ့ အေမြခြဲေဝလိုလွ်င္ အစ္ကိုၾကီးသည္ ႏွစ္စု၊ အကိုလတ္သည္ တစ္စုခြဲ၊ ညီငယ္မ်ားသည္ တစ္စုစီရၾကေလသည္။ အစ္မၾကီးကား အစ္ကိုၾကီးနည္းတူ ရၾကသည္။ ႏွမလတ္ကား အစ္ကိုလတ္နည္းတူ ရသည္။ ႏွမငယ္သည္ ညီငယ္မ်ားနည္းတူရသည္။
ဤသို ့ ၾကီးစဥ္ငယ္လိုက္ ခြဲေဝယူျပီးေနာက္ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ ဆိတ္ ဝက္တို ့ကို အစ္ကိုၾကီးႏွင့္ ႏွမအၾကီးတို ့က ယူရေလသည္။ မိဘႏွစ္ပါး ကြယ္လြန္သြားလွ်င္ အၾကီးဆံုးသား (သို ့မဟုတ္) အၾကီးဆံုးသမီးသည္ မိဘ၏အိမ္ေထာင္ကို ဆက္လက္ထိမ္းသိမ္းထားရန္ႏွင့္ ညီငယ္၊ ညီမငယ္မ်ားကို ၾကီးျပင္းသည္အထိ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္သြားရန္ တာဝန္ရိွသည္။ မိဘမရိွသည့္ေနာက္ ယင္းတာဝန္ကို ဆက္ယူရသည္ျဖစ္၍ အိမ္ေထာင္ဘက္ကို ဆက္ခံဦးစီးသူသည္ အိမ္ေထာင္တစ္ဝက္ကို အေမြရရိွသည္။ အၾကီးဆံုးသား (သို ့မဟုတ္) အၾကီးဆံုးသမီးက ညီငယ္ႏွမငယ္တို ့အား အေမြကို အညီအမွ် ခြဲေဝ ေပးရေလသည္။

မိဘႏွစ္ပါးေသဆံုးခဲ့၍ အိမ္ေထာင္သည္ အစ္ကိုၾကီးႏွင့္ အိမ္ေထာင္မက်ေသားေသာ

ညီငယ္ႏွစ္ေယာက္တို ့ ခြဲေဝေသာ အေမြ

မိဘႏွစ္ပါး ေသဆံုးခဲ့၍ အိမ္ေထာင္သည္ အစ္ကိုၾကီးသည္ ညီငယ္တို ့ကို အုပ္ထိမ္းထားသည္။ ညီငယ္တို ့က အိမ္ေထာင္ျပဳလိုသည္ဆိုေသာ္ မိဘအေမြကို ခြဲေဝေပးရသည္။ ခြဲေဝပံုကား – ဥစၥာကို ဆယ္စုစုရသည္။ တစ္စုကို အစ္ကိုၾကီးကယူသည္။ အစ္ကိုၾကီးအစုထက္ဝက္ကို အစ္ကိုလတ္ယူရသည္။ အစ္ကိုလတ္ အစုတစ္ဝက္ကို ညီငယ္ယူရသည္။
အထက္ပါအတိုင္း ခြဲေဝယူျပီးေနာက္ အက်န္ကို တဖန္ ဆယ္စိတ္စိတ္ရျပန္သည္။ တစ္စိပ္ကို အစ္ကိုၾကီးယူျပန္သည္။ ထိုမွၾကႊင္းေသာ ဥစၥာကိုကား အစ္ကိုၾကီးႏွင့္ ညီငယ္တို ့ ညီတူညီမွ်ယူရသည္။

အိမ္ႏွင့္တကြ သမီးငယ္ပိုင္ေသာအေမြ

အိုမင္းမစြမ္းေသာ အခ်ိန္တြင္ မိဘမ်ားသည္ သားၾကီး၊ သမီးၾကီးတို ့အား အလိုက္အထိုက္ အေမြခြဲေဝေပးျပီးေနာက္ သမီးငယ္( သမီးေထြး၊ အိမ္ေထာင္မက်ေသးသည့္ အငယ္ဆံုးသမီး) ႏွင့္ အတူ ေနထိုင္လ်က္ရိွရာ တစ္ေန ့တြင္ မိဘမ်ားသည္ ကြယ္လြန္ေသဆံုးသြားေလသည္။ ထိုအခါ သမီးသယ္သည္ အိမ္ႏွင့္တကြ အေမြကို အကုန္ရေလသည္။ အေၾကာင္းကား သမီးငယ္သည္ လက္ရိွ မိဘအိမ္ေပၚ၌ မိဘမ်ားႏွင့္အတူေနထိုင္ျပီး မိအိုဘအိုမ်ားကို နီးနီးကပ္ကပ္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ လုပ္ေကၽြးရေသာေၾကာင့္ျဖစ္ေလသည္။ ထို ့ေၾကာင့္ မိဘေသဆံုးသြားေသာအခါ အိမ္ႏွင့္တကြ မိဘအေမြကို ပိုင္ဆိုင္ရေလသည္။
ရခိုင္တို ့သည္ ဤသို ့ မိမိတို ့ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာ တရားဥပေဒမ်ားႏွင့္အညီ မိဘဘိုးဘြားအေမြအႏွစ္မ်ားကို မွ်တစြာ ခြဲေဝခံစားခဲ့ၾကသည္။ အေမြခြဲေဝခံစားရာ၌ ေရွ့ထံုးတမ္းအစဥ္အလာမ်ားကိုလည္း လိုက္နာက်င့္သံုးခဲ့ၾကသည္။ ထို ့ေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသား ရခိုင္လူမ်ိဳးတို ့၏ ရိုးရာယဥ္ေက်းမွဳ အေမြအႏွစ္တစ္ရပ္ျဖစ္သည့္ အေမြခြဲေဝပံုကို တင္ျပလိုက္ရပါသတည္း။
မွတ္ခ်က္။    ။ ရခိုင့္ ေၾကးမံုမဂၢဇင္း အမွတ္ (၂ ) တြင္ ဦးေအာင္ေက်ာ္ေစာ ေရးေသာေဆာင္းပါးကို ျပန္လည္တင္ျပလိုက္ပါသည္။